Aosta

Korte omschrijving van Aosta

Aosta ligt aan het einde van het Aostadal, officieel niet in Piemonte maar in de eigen provincie Valle d’Aosta. In de praktijk hoort het voor veel reizigers gewoon bij hetzelfde gebied. De stad ligt strategisch tussen de passen naar Zwitserland en Frankrijk, via de Mont Blanc. De Romeinen bouwden hier hun ‘Rome van het Noorden’, en dat zie je nog steeds aan het rechte stratenplan en de overvloed aan monumenten uit alle tijden.

Aosta is geschikt voor een tussenstop van een dag (met of zonder overnachting), maar ook voor een meerdaagse stedentrip – vooral voor liefhebbers van Romeinse en (vroeg)middeleeuwse kunst. Behalve veel cultuur heeft Aosta ook nog eens een bruisend centrum met veel winkels en horeca. De bezienswaardigheden zijn bovendien behoorlijk goed met bordjes aangegeven.

Hoe kom je in Aosta en waar kun je parkeren?

Met de auto: Aosta is vanaf drie kanten te bereiken: vanuit het Aostadal (Italië), vanaf de Grote Sint-Bernhardpas of -tunnel (Zwitserland), en via de Mont-Blancroute (Frankrijk). Parkeren doe je op één van de aangegeven parkeerterreinen of in parkeergarages (betaald); vanaf vrijwel alle P’s loop je direct het centrum in. Let op: er zijn ook terreinen waar je maar een uurtje mag staan. En dat is nét (drie dagen) te kort.

Trein: Aosta heeft een groot treinstation dat handig tegen het oude centrum aan ligt. Er komen en vertrekken regelmatig lokale treinen, vooral van en naar Turijn en Ivrea. Er is geen hogesnelheidslijnstop.

De Top 3 van Aosta

1. Theater & amfitheater
   Prachtige site met de overblijfselen van het Romeinse theater en het nabijgelegen amfitheater.

2. Kerk van Sant’Orso & klooster
   Middeleeuws complex met toren, kerk en klooster.

3. Cryptoporticus
   Onder de grond gelegen Romeins gangenstelsel met binnenplaats.

De top 10 van Aosta

1) Theater & amfitheater

Prachtige site met de overblijfselen van het romeinse theater en nabijgelegen amfitheater. Raar genoeg zijn er niet heel veel romeinse bronnen overgebleven over de geschiedenis van Aosta, maar uit dit enorme bouwwerk blijkt dat Aosta een groot aantal inwoners moet hebben gehad. De overgebleven wand is een buitenmuur van 22 meter hoog. Het theater zou tot zo'n 4000 bezoekers hebben kunnen herbergen. Een prachtig terrein waar foto's nagenoeg niet kunnen mislukken.

Achter het theater ligt het amfitheater, dat iets later is gebouwd, geschikt voor tot wel 15.000 bezoekers. Daar is minder van te zien, de gebouwen werden tot ver in de negentiende eeuw als steengroeve gebruikt. Een aantal bogen van het amfitheater zijn nog te vinden, ingebouwd in een klooster. Naar het schijnt zijn er onder het klooster nog gangen van het oude amfitheater, waarvan de bevolking overigens de functie volledig was vergeten. In het binnenterrein, dus midden in de oude arena, hebben de nonnen een gezellig fruitboomgaardje aangelegd.

2) Kerk van Sant’Orso & klooster

Complex van kerk, toren en klooster. Ergens in het midden tussen de Porta Pretoria en de Boog van Augustus sla je linksaf (of rechts, als je van de andere kant komt...) en kom je bij een buitengewoon aardig pleintje. Het eerste wat opvalt is de enorme, vrijwel vrijstaande toren.

Toren

De toren is gebouwd in de twaalfde eeuw met een verdedigingsfunctie. In de basis zijn enorme blokken gebruikt; het moet raar lopen als die niet geleend zijn van het nabijgelegen amfitheater. Naast deze toren stond nog een toren. Sterker nog: die staat er nog steeds, maar is onzichtbaar!

Kerk

De gevel van de kerk bestaat voor een gedeelte uit een ingebouwde toren. Als je goed kijkt, zie je links naast de entree de dichtgemetselde raampjes zitten. In de middeleeuwen deden ze niet zo moeilijk over functieverandering en hergebruik van gebouwen. De kerk zelf doet voor ons wat ‘witjes’ aan, waardoor je niet direct ziet dat het een vroegmiddeleeuws gebouw betreft. Er zijn enkele fresco’s uit de 11e eeuw te zien (als je binnenkomt, links van je) en de kerk heeft een zeer fraaie, oude crypte.

Klooster

Het hoogtepunt van het complex is echter het klooster. Het begint al met de entree aan de zijkant, de voormalige priorij, met een verbluffende terracotta gevel uit de 15e eeuw. Koop snel een kaartje en loop door de duistere gang de kloosteromgang in. Zelfs als je geen enkel benul hebt van godsdienst, middeleeuwen of religieuze gebouwen, ervaar je hier precies wat de bouwers bedoelden (mits het niet te druk is). Een serene ruimte met niet al te hoge galerijen. Ieder kapiteel (het bovenste stuk op de zuil) is anders: monniken, heiligen, gekken en fabeldieren. De eerste bouwwerkzaamheden dateren uit 1132. Naar het schijnt zijn 37 van de 52 kapiteelbeeldjes nog origineel uit die tijd. Ze waren ooit in kleur beschilderd, maar de verf is in die bijna duizend jaar zwart geworden. Eén van de fraaiste romaanse gebouwen van Europa.

Kloosteromgang Sant'Orso

3) Cryptoporticus

Onder de grond gelegen gangenstelsel met binnenplaats. Je neemt de trap naar beneden vanaf de kathedraal en staat opeens in de Romeinse tijd. Een zeer gaaf complex van galerijen die om het forum stonden. De functie van het complex is wat onduidelijk. Dat leidt in de archeologie vaak tot invullingen als ‘heiligdom’, ‘gebouw om de opkomst van de zon op een bepaalde dag te voorspellen’ of ‘mystieke plek voor rituelen’. Ga er maar rustig vanuit dat dit klinkklare nonsens is. Mensen hadden vroeger ook werk, moesten aan eten, kleding, drogisterijartikelen en doe-het-zelfmateriaal komen, en hadden ook zieken en bejaarden. Oftewel: meestal is de verklaring minder poëtisch – bijvoorbeeld verdedigingswerk, markt, beurs, winkels of verzorgingsplaats.

Deze cryptoporticus lijkt op het eerste, tweede en derde gezicht toch het meest op een overdekt winkelcentrum of beurs. En dat zal het vast ook wel zijn. Op en naast het complex stonden twee tempels, maar daar is niets meer van te zien. Het is goed mogelijk dat de kathedraal op die plek staat.

Cryptoporticus ingang

4) Romeinse muren en torens

De Romeinse stadsmuur is nog behoorlijk intact, al is het nu wat lastig om de grandeur te zien die de muur vroeger moet hebben gehad. De muur is ongeveer 2,5 kilometer lang, was meer dan 6 meter hoog en volledig bedekt met platen travertin. Op de muur stonden 20 massieve torens en poorten, waarvan een groot deel nog bestaat. De oude torens zijn meestal opgenomen in latere gebouwen en hebben diverse functies gehad – van kasteel tot opslagplaats. De grootste monumenten waar zo’n Romeinse toren deel van uitmaakt zijn de Torre dei Balivi, de Tour Fromage, Tour Bramafan en de Torre del Lebroso. Je kunt helemaal om de muren heen lopen; de torens kom je vanzelf tegen.

Tour – klinkt Frans, niet? Maar het is Arpitaans, een oude taal die nog maar door een paar honderdduizend mensen wordt gesproken. En dat is weer een andere taal dan het Piemontees.

5) Boog van Augustus

Aan het begin van de “Decumanus” gelegen triomfboog. De boog werd rond 25 v.Chr. gebouwd ter ere van keizer Augustus. Hij was echter niet persoonlijk de bedwinger van de woeste stammen die toen Aosta bevolkten – dat was een generaal (Varro Murena, niet erg als je dat nu alweer vergeten bent). Mooie natuurstenen triomfboog met één doorgang. Je zou denken dat je niet veel kunt doen met zo’n boog, maar toch is deze onderdeel geweest van een kasteel en zelfs van een woonhuis.

6) Porta Pretoria

Enorme dubbele toegangspoort met aan elke zijde drie bogen, die vrij recent is uitgegraven tot het romeinse straatniveau. Dat scheelt een paar meter en daardoor kun je een glimp opvangen van de massaliteit van deze stadspoort.

7) Stadswandeling

In elke Italiaanse stad één van de hoogtepunten: gewoonweg slenteren door de stad. Aosta is groot genoeg om van alles zelf te ontdekken. En, zoals in alle steden waar toeristen komen: twee keer rechtsaf slaan en er is niemand meer. Iedereen bekijkt dezelfde dingen. Maar juist in steden als Aosta, waar zoveel lagen geschiedenis zijn, is er op elke straathoek iets te ontdekken wat in geen enkel boekje staat. Aosta is dan weer klein genoeg om niet hopeloos te verdwalen of in een achterstandswijk terecht te komen.

  Kun je winkelen in Aosta?

Aosta heeft een aantrekkelijk winkelcentrum waar ook de grote internationale merken vertegenwoordigd zijn. Maar verwacht er geen filiaal van Louis Vuitton. Wel zijn er talloze leuke stadswinkels van plaatselijke winkeliers, die vaak in prachtige panden zitten, soms met originele kelders. Eten en drinken kan uiteraard overal, het menu in Aosta is vrij standaard Italiaans, aangevuld met de typische alpenspecialiteiten, die met name bestaan uit kaas.

8) Archeologisch Museum van de Valle d’Aosta

Klassiek museum in een klassiek gebouw op een klassieke plaats. De collectie biedt uiteenlopende opgravingsresultaten, vanaf de prehistorie, met onder andere bijzondere megalithische stèles. Het gebouw staat op de plek van een vroegere Romeinse toegangspoort – daar zijn opgravingen van te zien. Een fantastisch museum voor liefhebbers van archeologie. Niet erg geschikt voor jonge kinderen: die zouden het wel eens saai kunnen vinden.

9) Kathedraal

De kathedraal heeft voorgangers tot in de 4e eeuw, maar daar zie je nu niets meer van. De lelijke neoklassieke gevel doet geen recht aan de geschiedenis van deze kerk. De bouw van het huidige gebouw startte al in de 11e eeuw, net na het jaar duizend. Het is dus een romaanse kerk die door talloze verbouwingen en aanpassingen een ratjetoe is geworden van allerlei stijlen. Toch is – als je een beetje tussen de zuilen door kijkt – nog wel iets te zien van de eeuwenlange geschiedenis. Buiten natuurlijk door de twee massieve romaanse torens; binnen door de archaïsch-gotisch aandoende zuilen, kleine raampjes en bonkige gewelven. Binnen is de kerk niet geweldig indrukwekkend voor amateur-kerkbezoekers. Voor de professionals is er natuurlijk – zoals in elke kerk – van alles te beleven, zoals een zeer oud kruisbeeld, fresco’s en fraai glas-in-lood. Er is ook nog een stuk van de kloosteromgang, maar dat is op nogal knullige wijze verprutst door een latere aanbouw. Al met al een beetje een kerk van gemiste kansen. Althans, voor toeristen; bidden kun je er waarschijnlijk prima.

10) Saint-Martin-de-Corléans

Aan de rand van de stad gelegen, overdekte opgravingszone die voor de argeloze toerist niet erg van belang zal zijn. Het is één van de belangrijkste megalithische onderzoeksgebieden van Europa. Dus als je heel erg geïnteresseerd bent in allerlei megalithische en prehistorische wetenswaardigheden, dan is dit de reis al bijna waard. In ieder geval is duidelijk dat Aosta een zeer oude bewoningsgeschiedenis heeft. Wellicht – net als het museum – niet geschikt met al te jonge kinderen, vanwege het risico op saaiheid. Alhoewel dat in alle Italiaanse plaatsen altijd opgelost kan worden door de belofte van een gelato.

Slotopmerking

Aosta is één van onze favoriete plaatsen in Italië. Dus niet alleen in Noord Italië, maar van heel Italië. Ga er rustig eerst een middag naartoe, als je weer vertrekt heb je maar één gedachte: hier moet ik meer van zien. 

Onze rating: 5 sterren. Zelf een rating geven kan hier:

Wij plaatsen zelf niet teveel tips over restaurants, hotels, evenementen en festivals, maar in de comments zijn ze uiteraard van harte welkom!.