Pavia

Wat is een goede omschrijving van de stad Pavia?

Pavia is een moderne provinciestad met een voor zeer bezienswaardige binnenstad die grotendeels uit de middeleeuwen stamt. Je kunt er ook shoppen en op een authentiek terras zitten dat nog niet is veranderd in een toeristenfuik. Pavia heeft een authentiek romeins stratenplan, met vele kerken, pleinen winkels, palazzo's en torens. Pavia bezoeken kan in twee uurtjes, je hebt dan een aantal hoogtepunten gezien en een café gedronken. Maar je kunt er ook een week blijven en dan ontdek je nog steeds nieuwe dingen. Pavia is de omweg waard, en zeer geschikt als dagtrip.

Hoe kom je in Pavia en waar kun je parkeren?

Met de auto: de snelweg van Milaan naar Genua komt langs Pavia. Gebruik de A53. De stad beschikt niet over grote of handig aangegeven parkeergarages, je kunt wel parkeren op allerlei kleinere parkeerterreintjes en langs de rivier. De stad inrijden is niet verstandig en ook grotendeels niet toegestaan. Aardig van onze Italiaanse vrienden: tijdens de lunch (13.00- 15.00) hoef je geen parkeergeld te betalen. Lunch is heilig in Italië, dus dat kun je gewoon niet maken.

Trein: Pavia heeft een keurig treinstation dat aan de rand van het oude centrum staat, dus dat is ook een prima optie. Verder bestaat het openbaar vervoer uit bussen -zoals in alle studentensteden lijkt het- die in tegenstelling tot auto's wel door de oude stad mogen daveren.

De Top 3 van Pavia:

1) Het stadsbeeld
De oude stad  is op google (of welke kaart-app je dan ook gebruikt) direct te herkennen midden in de moderne stad, als een rechthoekig blok met rode daken en smalle straten. De straten van de oude binnenstad zijn gelegd in het typisch Romeinse blokpatroon waardoor ook de stad direct herkenbaar is als een voormalige romeinse provinciestad. Wandel een uur door de niet echt door toeristen ontdekte stad en ontdek allerlei leuke straten, pleintjes en monumenten.

2) Piazza Della Vittoria
Wandelend door Pavia kom je onherroepelijk op het enorme Piazza Della Vittoria, een plein met zeer merkwaardige afmetingen. Het plein is vijfentwintig meter breed en maar liefst 160 meter lang. Gezien het romeinse stratenplan kan het dan ook bijna niet anders dan dat dit plein het antieke romeinse forum is van de stad, die toen Ticinum heette. Het plein heeft nog ongeveer dezelfde functie als in de romeinse tijd. 

3) Duomo en omgeving
Op een hoek van het plein, schuin achter het voormalige stadhuis staat de kolossale, van buiten niet bijzonder fraaie Duomo, met enorme koepel. Binnen is het aanzienlijk beter gelukt met deze kerk. Aan de voet van de kerk is er vaak markt. In de straatjes rondom het Piazza della Vittoria en de Duomo zijn talloze winkels, restaurants en bars

De Top 10 van Pavia (met meer info over de top 3):

1) Het stadsbeeld
De oude stad  is op google (of welke kaart-app je dan ook gebruikt) direct te herkennen midden in de moderne stad, als een rechthoekig blok met rode daken en smalle straten. De straten van de oude binnenstad zijn gelegd in het typisch Romeinse blokpatroon waardoor de stad direct herkenbaar is als een voormalige romeinse provinciestad.

Waar je in de meeste Italiaanse stadjes al snel ieder gevoel voor richting kwijt bent kun je hier rustig wat ronddwalen, je weet ieder moment waar je zo ongeveer bent, door het romeinse stratenplan van het vroegere romeinse castrum (oorspronkelijk een legerkamp). Die castra hadden een vrijwel vaste indeling met als twee belangrijkste straten de Cardo (nu de Corso Strada Nuova) en de Decumanus (de huidige Corso Mazzini). Dit zijn nu ook nog de belangrijkste straten van het oude centrum. 

Het leuke van Pavia is vooral dat het geen echte toeristenstad is. Je kunt nog dingen zelf ontdekken, zonder dat er een bus voor de betreffende ontdekking staat geparkeerd. En dat ontdekken gebeurt dus ook voortdurend, iedere haakse bocht die je neemt leidt weer naar een slaperig pleintje, een kerk, een klooster of een palazzo. Hier kun je nog een middeleeuws pand ontdekken (bijvoorbeeld dat op de Via Alboino 4) en jezelf wijsmaken dat jij toch de enige bent die dit gezien heeft. Of je ontdekt de plek waar vroeger het amfitheater stond. Het steegje dat van via Volta het plein van Porta Palacense bereikt, wordt nog steeds het 'steegje van het amfitheater' genoemd. Tijdens de wandeling loop je vanzelf ook tegen de grote monumenten aan van deze stad. 

2) Piazza Della Vittoria
Wandelend door Pavia kom je onherroepelijk op het enorme Piazza Della Vittoria, een plein met zeer merkwaardige afmetingen. Het plein is vijfentwintig meter breed en maar liefst 160 meter lang. Een vorm die in middeleeuwse stadsplattegronden uitgesloten is, maar die in de renaissance of later ook al niet gebruikt is. De vorm en afmeting moet dus ouder zijn. Gezien het romeinse stratenplan kan het dan ook bijna niet anders dan dat dit plein het antieke romeinse forum is van de stad, die toen Ticinum heette. Dit wordt ook wel bevestigd door historici, maar het gemeentelijk monumentenbordje op het plein durft het niet aan en vermeldt er niets over. 

Het plein is van een zeldzame schoonheid wat betreft de proporties. Niet zozeer door de gebouwen die er omheen staan, die bieden op zijn best een rommelig beeld van gevels met arcades die uit allerlei eeuwen stammen. Maar op een fraaie herfstdag, met de terrassen open, voorzien van wat roepende Italianen en flirtende jongeren, verderop een lossend vrachtwagentje, misschien wat marktkramen, en als het even kan een demonstratie of typisch Italiaanse petitieondertekening, op zo'n dag vraag je je af of dit beeld wel zo ver af staat van het antieke forum zoals het in de romeinse tijd gebruikt werd. De functie is waarschijnlijk in 2000 jaar niet veel veranderd.

3) Duomo en omgeving
Romeinse steden hadden niet een volledig vaststaande plattegrond, maar er waren wel wat zekerheden. Zoals de plaats van de belangrijkste tempel, vrijwel altijd op de hoek, of in ieder geval vlak bij het forum. Op de plek in Pavia waar je deze tempel zou vermoeden tref je dan ook de Duomo aan.

Godsdiensten -zeker het Christendom- hebben er altijd een handje van gehad om de voormalige "heilige plaats" van de overwonnen godsdienst over te nemen. Dat maakt het voor de inwoners toch nét even wat makkelijker om naar de nieuwe godsdienst over te stappen. Zo tref je midden in Engeland kerkjes aan op bizarre plekken, die bovenop een menhir/heilige steen zijn gebouwd. In Italië (en zeker ook in Frankrijk), zijn de cultusplaatsen van de romeinen naadloos overgegaan naar het christendom. Helaas bleken de tochtige zuilentempels niet erg geschikt voor de Christelijke eredienst, dus werden ze veelal vervangen door basilica (ook een romeinse vorm). 

De Duomo die er nu staat is in alle opzichten een treurig gebouw. Dat begint al met de voorgeschiedenis. Op deze plek stond een zogenaamde 'dubbelkerk'. Met een zomerkerk en een winterkerk, die aan elkaar verbonden waren. De oude kerken kwamen uit de 7e eeuw en werden gaandeweg de renaissance als te klein en te ouderwets beschouwd. Er moest een nieuwe kathedraal komen! 

De bouwplaats van de nieuwe kerk at langzaam de oude kerken op. Stukje bij beetje sneuvelde het verleden om deze kolos te bouwen. Nog in de negentiende eeuw stonden er gevels overeind van de oude Lombardische meesterwerken. En toen was het gedaan. Dat wil niet zeggen dat de nieuwe kerk ook daadwerkelijk klaar was. Dat is hij namelijk nog steeds niet. Aan de achterzijde van de kerk zijn wat voorzichtige aanzetten gedaan om de carraramarmeren mantel aan te brengen die de kerk moet aankleden. Wanneer ze gestopt zijn en waarom -het geld zal wel op geweest zijn-  is onduidelijk, het is in ieder geval nooit afgemaakt. We kijken tegen een troosteloze bakstenen gevel aan die in tegenstelling tot andere kerken in de stad iedere finesse mist. Nog erger werd het in het Paviaanse rampjaar 1989

Torre Civica

Mocht u nou een reisgids van voor 1989 hebben, op het plein voor de Duomo staan en zich afvragen waar de toren is gebleven, nou deze is ingestort. De toren had funderingen uit de dertiende eeuw, werd steeds aangepast, steeds hoger en er werden klokken ingehangen. In 1989 bleek het teveel geworden en stortte de toren in met 4 doden tot gevolg. De bestuurlijke gevolgen waren groot. Er werd landelijke wetgeving aangenomen om verdere instortingen door wanbeheer en gebrek aan onderhoud te voorkomen. De toren van Pisa werd nog dat jaar gesloten voor publiek en in de jaren erna gerenoveerd.Aan de linkerkant van het front van de duomo staan nog wat armzalige restanten van de toren.

Duomo zelf

De kerk zelf is binnenin vooral groot. Of deze ook mooi is, dat mag u zelf bepalen. Naar goed Italiaans gebruik is er volop gebruik gemaakt van marmer en zijn er talloze kapellen waarin belangrijke heiligen worden vereerd. En vast ook wat minder belangrijke. Gelukkig is de kerk niet overgedecoreerd, zoals vaak gebeurt. Dat decoreren kost zeer veel geld (soms net zoveel als wat de kerk zelf kost), en zoals we buiten kunnen zien was het geld op. Het lijkt aannemelijk dat het geld verdwenen is in de koepel. Die is namelijk van enorme omvang, zo'n 28 meter in doorsnede en een hoogte van zo'n 90 meter. De Pavianen schijnen er trots op te zijn om de op-drie-na-grootste-koepel van Italië te hebben. Dit is ongetwijfeld niet waar, er zijn talloze kerken die dit beweren. Als je meer wilt weten over koepels in Italië lees dan de speciale koepelpagina >

De koepel heeft verder een rampzalige uitwerking gehad op de hele constructie van de kerk, zo erg dat er aan de buitenkant is ingegrepen met forse betonwerken. Dat maakt de kerk er ook niet direct mooier op.

4) Basiliek van San Michele Maggiore 
Het belangrijkste religieuze monument van Pavia is niet de duomo, maar deze kerk. Het huidige gebouw is twaalfde-eeuws, maar er stonden al voorgangers, de bouwgeschiedenis van deze kerk gaat terug tot de zevende eeuw. De bouwstijl is romaans, en dan specifieker Lombardisch Romaans, waar het één van de mooiste exemplaren is. In deze kerk werden diverse Italiaanse koningen gekroond, waaronder de fameuze Barbarossa. Zowel binnen als buiten zijn de middeleeuwen erg dichtbij, door de massieve indruk van het gebouw, de kleine raampjes, de middeleeuwse detailleringen en ook door het fraaie beeldhouwwerk. Het front van de kerk is voorzien van een zandstenen gevel, in tegenstelling tot veel kerken waar voor baksteen of terracotta is gekozen. Zandsteen is vrij zacht waardoor er makkelijk fraaie decoraties mee gemaakt kunnen worden, echter, hierdoor is de steensoort ook gevoelig voor verwering. In de loop der eeuwen verdwijnt er dus steeds meer van deze majestueuze gevel, ondanks diverse restauraties om het te behouden. 

Het interieur is zoals eerder gezegd van een grote schoonheid, je waant je direct in de middeleeuwen. Het driebeukige schip wordt afgesloten met een breed transept (dwarsschip) en een ruim koor. Het midden van het kruis is voorzien van een nogal scheefgetrokken achthoekige koepel. Kerken werden in de middeleeuwen namelijk niet bepaald haaks gebouwd, door gebrek aan instrumenten, of een beperkte bouwplaats. Vaak kwamen er tijdens het bouwproces allerlei rare soms eeuwenoude meetfouten aan het licht waardoor er noodgrepen moesten worden toegepast. Meer lezen over deze kerk doe je op de Italiaanse Wiki. Klik wel even op 'vertalen'. 

5) San Pietro in Ciel d'Oro

Deze net buiten het oude centrum liggende kerk heeft voorouders uit de achtste, en misschien zelfs wel uit de zevende eeuw. Het huidige gebouw is grotendeels twaalfde-eeuws, in dezelfde stijl als de San Michele, Lombardisch Romaans. Die stijl zie je direct in de puntgevel, die van de nok in één lijn naar de gootlijn loopt. Je kunt aan de gevel niet zien hoe de verdeling erachter is. In dit geval is de verdeling een klassieke basiliek met een hoog middenschip en enkele lagere zijbeuken. Deze gevel is typisch voor de regio, je zou zelfs kunnen stellen dat het front van de Dom van Milaan deze kenmerken ook heeft. Het front van de dom van Milaan was overigens pas klaar in de twintigste eeuw. 

De kerk is tijdens de Napoleontische oorlog (1796) zwaar beschadigd geraakt, en was pas 100 jaar later weer in oude luister hersteld, waarbij allerlei toevoegingen en veranderingen van eeuwen in de restauratie ongedaan werden gemaakt. Het gebouw staat nu dus erg dicht bij hoe het er oorspronkelijk in de middeleeuwen uit heeft gezien, met een vrij kort dwarsschip en een apsisafsluiting van het koor, met een halve koepel voorzien van een goudmozaïek. Uiteraard zijn er talloze wetenswaardigheden, heiligen, graftombes, fresco's en schilderijen. De kerk is onderdeel van een uitgestrekt kloostercomplex. Meer over de San Pietro >

6) Kerk van Santa Maria del Carmine

Op één na grootste kerk van de stad, prachtig voorbeeld van Noord-Italiaanse baksteengotiek, met fraaie fresco's en een hoge toren. Die toren zit op een dusdanig rare plek in het kerkgebouw dat het waarschijnlijk is dat een voormalige 'torre' als basis heeft gediend. De ingang is aan de koorzijde (in de winkelstraat) waar zich ook de tamelijk bijzondere fresco's bevinden.

7) Kerk van San Gervasio e Protasio

Van dit kerkje wordt gezegd dat het het oudste kerkje van Pavia is. Al in de vijfde eeuw zou er een kerk op deze plaats gestaan hebben, dus toen het romeinse rijk op de laatste benen liep. Aan de buitenkant zie je nog wel dat het een oud gebouw is, binnenin is dit vakkundig weggewerkt en zou het ieder Italiaans willekeurig dorpskerkje kunnen zijn.

8) Torre

Afbeelding: zestiendeeeuwsfresco van Pavia met tientallen torre, Chiesa San Theodoro, Pavia

De "torre" zijn in Italie vooral bekend geworden door het overbezochte toeristenplaatsje San Gimignano in Toscane. Het is echter niet nodig om je in dat dorpje in de toeristenmassa's te storten in dat dorpje om alleen een paar van die torens te zien. De Torre's werden in de late middeleeuwen  gebouwd in iedere zichzelf respecterende stad of groot dorp. Van die Torre's staan er nog talloze. Alleen in Pavia al vijf. Over de functie van de Torre's is al jarenlang discussie. Waren ze statussymbolen, (wie heeft de hoogste?) of waren het toch echte verdedigingswerken, waar vetes tussen families op bloedige wijze werden uitgevochten tijdens de zogenaamde ghibbelijnse twisten? De meeste torrehistorici neigen de laatste jaren naar het laatste, alhoewel de italiaanse wiki het nog statussymbolen acht.

In Pavia stonden ooit meer dan 65 van deze torens, zoals je kunt zien op het bovenstaande middeleeuwse fresco. Er staan er nog een behoorlijk aantal overeind, waarvan een aantal zo smal en hoog dat je op de grond al hoogtevrees krijgt. Ook zijn er nog een stuk of twintig die in het straatbeeld niet opvallen omdat ze zijn ingekort tot de hoogte van de aanpalende gebouwen. Zoek ze allemaal!

De slanke torens hebben muren van twee meter dik, en enorme fundamenten. Voor de fundamenten is meestal gebruik gemaakt van grote hoeveelheden bouwmaterialen uit de oudheid. Er staan nog steeds twee hele hoge torens vlakbij waar ooit het amfitheater stond, aan de Via Luigi Porta. Het begin van de torenbouw was rond het jaar duizend, in de dertiende eeuw raakte het bouwen van reuzetorens langzaam uit de mode. Meer over de Pavia torens kun je lezen op de italiaanse wiki > Wil je weten waar er nog meer staan in Italie? Check dan onze eigen torrepagina >  

9) Brug naar Borgo Ticino

De aan de overkant van de rivier gelegen stadswijk Borgo Ticino is sinds mensenheugenis verbonden met Pavia door middel van een brug. De huidige brug is een kopie van de middeleeuwse overdekte brug die in de tweede wereldoorlog verwoest werd. Bruggen hebben op de meeste toeristen altijd een enorme aantrekkingskracht, of het nu de reuzenbrug van Keulen is, of de prachtige brug van Maastricht. Dit is er ook zo één. We moeten en zullen er overheen lopen. Terwijl we natuurlijk best weten dat je op de brug de brug zelf niet ziet.

10) Visconte kasteel & musea

Het van de buitenkant enigszins somber ogende kasteel van de familie Visconti werd gebouwd rondom het jaar 1360. Het kasteel was in aanleg 150 x 150 meter in het vierkant, maar door een aantal oorlogshandelingen is het nu wat kleiner.

De families die de dienst uitmaakten in de middeleeuwen waren - zoals je kunt zien aan het formaat van dit kasteel-  onmetelijk rijk. En belangrijk. Die combinatie maakte deze families ook wereldlijk heerser, onder andere doordat ze grote huurlingenlegers konden betalen en zo hun macht konden afdwingen. Het kasteel was niet alleen groot, maar was ook van binnen voorzien van alle luister en opsmuk die je maar in die tijd kon verzinnen. De Visconti's hadden het plan opgevat om dit kasteel ook nog eens te verbinden met de Certosa door een tien kilometer lang park. Dat is uiteindelijk niet gerealiseerd, maar desondanks mag het eindresultaat gerust 'grandioos' genoemd worden. Het kasteel is verbonden met Milaan door het zogenaamde naviglio-kanaal, dat in Milaan uitkomt in de gelijknamige wijk, die tegenwoordig een buitengewoon gezellige toeristenmagneet is geworden.

Het kasteel biedt ruimte aan een aantal musea, die buitengewoon geschikt zijn voor de liefhebber van Italiaanse kunst, en om jonge kinderen een grondige hekel aan musea te geven.

Snel naar Pavia dus

Al met al vinden wij Pavia een ten onrechte weinig bezochte stad, waar de cultuur en geschiedenis vanaf druipt. Hadden we al verteld dat het jarenlang de hoofdstad van Italië is geweest? Hadden we al genoemd dat het één van de oudste universiteiten van Europa heeft en dat die midden in het centrum ligt? Dat het Romeinse rijk hier ten einde is gekomen? Vast niet. Zo zijn er nog talloze wetenswaardigheden. 

Pavia staat vol met gebouwen die in elk Europees land topstukken zouden zijn. Maar we zijn in Italië, het aantal monumenten is zo groot dat een plaats als Pavia amper meer opvalt. Juist daardoor is er voor bezoekers wat te ontdekken in Pavia. 

Onze rating: 5 sterren. Zelf een rating geven kan hier:

Tips over restaurants, hotels, evenementen en festivals? In de comments zijn ze uiteraard van harte welkom!