Talen van Italië

Talen van Italie is uiteraard iets anders dan "Italiaanse taal". Italie is nog niet zo'n oud land. Het is in feite een samenraapsel van allerlei oude staatjes, stadjes en vorstendommen. De bijeengeraapte delen van Italië hadden meestal ook een eigen taal. Door de eenwording en het uniforme onderwijs in het Italiaans spreekt iedereen in Italie nu Italiaans. Maar er zijn nog een verassend groot aantal talen en dialecten in Italië die dagelijks in bepaalde regio's worden gesproken. De talen hebben bijna allemaal het Latijn als basis. Maar er zijn grote verschillen. Een aantal talen in Italie:

Italiaans

Het Italiaans is ontstaan uit 'vulgair Latijn', zeg maar een straattaal-variant van het geschreven Latijn. Het standaarditaliaans is eigenlijk het "Florentijns". In de veertiende eeuw werd de taal gebruikt door de grote dichters uit de regio Florence (onder andere Dante), waarmee er een zekere standaardisatie kwam. Ongeveer 2/3 van de Italiaanse bevolking spreekt standaard-italiaans, de rest spreekt dialectvormen. Door onderwijs en -vooral-  televisie verstaan de meeste Italianen elkaar nu wel, maar dat was nog maar enkele decennia geleden totaal anders, zoveel verschillen de dialecten van elkaar. 

Piemontéis

Piemontees wordt gesproken in Piemonte (verrassend). Het telt landelijk als een dialect, maar de regio heeft het Piemontees tot een echte 'taal' verklaard. Het Piemontees is uiteraard ontstaan uit het Latijn, daarna Gallo Romaans, met leenwoorden uit het Keltisch. Binnen het Piemontees worden ook nog weer eens tientallen (!) dialecten onderscheiden, soms is het dorp na dorp net weer anders. 

 

Arpitaans

Arpitaans is een oude taal die nog maar door een paar honderdduizend mensen wordt gesproken. De meeste sprekers bevinden zich in Frankrijk en Zwitserland. Het taalgebied pakt echter nog net een stuk van het Aosta-dal mee. In Aosta-stad en Vallei is het Arpitaans nog een gesproken taal, hoewel het aantal gebruikers afneemt, het zijn er wellicht nog zo'n 50.000. De sprekers van de taal hebben overigens nog nooit van "arpitaans' gehoord, dat is een taalkundige benaming. Ze noemen het zelf naar hun streek of stad, of 'patois'. Een beetje vergelijkbaar met 'plat'. Hieruit blijkt dat de taal geen hoge 'standing' heeft, en vaak is aangezien voor een soort boerendialect. Maar dat is het niet, Arpitaans is een echte erkende taal, die nogal wat afwijkt van Frans, Italiaans en Langue d'Oc, ook omdat er veel keltische elementen in de taal zouden zitten.

 

Ligurisch

Ligurisch wordt gesproken van Monaco tot voorbij La Spezia. Het betreft hier een echte 'taal', geen dialect van het Italiaans. De sprekers van de taal noemen het zelf trouwens Genuees. Om het makkelijk te maken, het is een andere taal dan hetOud-Ligurisch van een paar duizend jaar geleden waar de namen van een aantal steden dan wél weer uit voort komen. Makkelijk toch?

Lombardisch

Lombardisch telt officieel als een dialect. Het wordt gesproken door zo'n drie miljoen mensen in een groot deel van Noord Italie. Het is vooral een spreektaal die wordt gesproken naast het Italiaans. Er is ook geen rijke geschreven traditie. Mocht je je afvragen waar die naam "lombardisch' vandaag komt: Lombardisch > Taal van de Lombarden > Lombarden is verbastering van Longobarden, wat gewoon Langebaarden betekent. De naam van een blijkbaar van overmatige gezichtsbeharing voorzien volk dat oorspronkelijk uit Scandinavië komt. In Nederland werden de Lombards bekend als Noord Italiaanse geldhandelaren. Het woord zie je nog terug in Lommerd (pandjeshuizen). Maar nu wordt het te ingewikkeld.

Frans

Tortonees

Walser

Latijn

Occitaanse valleien van Cuneo, Val Pellice, Val Chisone en Germanasca en Alta Val Susa ,

Frans-Provençaalse gesproken in Coazze , rond de stad Susa , in de valleien van Lanzo , in dePiantonetto-vallei , in de bovenste Orco-vallei en in de hele Soana-vallei; 

 

 

 

Voorbeelden van dialecten of talen zijn Romanesco (taal van Rome), Lumbaart (Lombardisch), Napulitano (Napolitaans), Siculu (Siciliaans), Liguru (Ligurisch), Sardu (Sardijns), Piemonteis (Piemontees), Veneto (Venetiaans), Mudnes (Modenees), Bulgnais (Bolognees), Furlan (Friulisch).